Khmer Dictionary: រាជាគណៈ

Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary Full Text Search

ពុទ្ធឃោសៈ ( ន.នាមសព្ទ ) [ពុត-ធៈឃោសៈ]
(ពុទ្ធឃោស ឬ ពុទ្ធឃោសាចរិយ; --ឃោឞ ឬ -- + អាចាយ៌ នាមព្រះមហាថេរ ១ អង្គជាអ្នកប្រាជ្ញធំ កើតនៅប្រទេសឥណ្ឌាប៉ែកកណ្ដាលក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១០ នៃពុទ្ធសករាជ, បានឆ្លងទៅនៅឯលង្កាទ្វីបក្នុងសតវត្សរ៍នោះ គឺក្នុងកាលពុទ្ធសករាជ ៩៥៦ ឆ្នាំ, រួបរួមគំនិតគ្នាជាមួយនឹងពួកលោកអ្នកប្រាជ្ញក្នុងលង្កាទ្វីប, បានប្រែគម្ពីរអដ្ឋកថាព្រះត្រៃបិដក អំពីភាសាសីហឡៈមកជាមគធភាសាចប់គ្រប់គ្រាន់, ព្រមទាំងបានតែងគម្ពីរឯទៀត មានគម្ពីរវិសុទ្ធិមគ្គ និងអដ្ឋកថា ធម្មបទជាដើម ទុកជាប្រយោជន៍ដ៏សំខាន់ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា, មានជាប់តរៀងមកដល់សម័យសព្វថ្ងៃនេះ ។ ព្រះមហាក្សត្រិយ៍ទាំងឡាយក្នុងកម្ពុជប្រទេស បានយកនាមព្រះមហាថេរអង្គនេះមកតាំងជាសមណស័ក្តិទីរាជាគណៈ សម្រាប់មហាថេររូបណាមួយ ដែលចេះព្រះត្រៃបិដកមុតមាំ, ដោយទ្រង់ពេញព្រះរាជហ្ឫទ័យផង ហៅថា ព្រះពុទ្ធឃោសាចារ្យ មានជាប់រៀងដរាបមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។
ពោធិវ័ង្ស ( ន.នាមសព្ទ ) [--វ័ង ]
(< ពោធិ + វំស “វង្សនៃពោធិ”) ឋានន្តរទីរាជាគណៈសម្រាប់ឯកថ្នាក់ខ្ពស់ក្នុងកម្ពុជប្រទេស សម្រាប់បព្វជិតជាមហាថេររូបណាមួយ អ្នកចេះចាំធម៌វិន័យស្ទាត់ប្រាកដ ដែលព្រះករុណាជាម្ចាស់ជីវិត ទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោសតាំង : ព្រះពោធិវ័ង្ស; ចួនកាលឡើងសមណស័ក្តិដល់ទីសម្ដេចក៏មាន : សម្ដេចព្រះពោធិវ័ង្ស ។
ញាណ ( ន.នាមសព្ទ ) [ញាន]
(ជ្ញាន) សេចក្ដីដឹង, ប្រាជ្ញា... ទ្រង់ញាណ (ព្រះពុទ្ធ) ទ្រង់ជ្រាបច្បាស់នូវកិច្ចការអាថ៌កំបាំងជ្រាលជ្រៅផ្សេងៗ ដោយព្រះប្រាជ្ញា; គេតែងប្រើពាក្យ ទ្រង់ញាណ នេះ ក្នុងការស្ដីបន្ទោសគ្នីគ្នាថា : គ្មាននរណាទ្រង់ញាណដូចព្រះទេ, បើខ្លួនមិនប្រាប់ធ្វើម្ដេចឲ្យគេដឹងផងបាន ? បើប្រើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. ញាណៈ ដូចជា ញាណកោសល (--កោសល់) ឋានន្តរស័ក្តិទីរាជាគណៈសម្រាប់ចត្វាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ។
- ញាណទស្សន ឬ - ញាណទស្សនៈ (--ទ័ស-សៈ-ន៉ៈ; បា. ញាណទស្សន; សំ. ជ្ញានទស៌ន) ប្រាជ្ញាដែលដឹង ដែលឃើញនូវសេចក្ដីពិត ដូចឃើញច្បាស់នូវសេចក្ដីមិនទៀងនៃរូបកាយជាដើម; បច្ចវេក្ខណញ្ញាណ គឺប្រាជ្ញាសម្រាប់ពិចារណានូវសង្ខា...។
- ញាណប្បភាស (ញា-ណ័ប-ប៉ៈ-ភាស; បា.; សំ. ជ្ញានប្រភាស) ពន្លឺនៃសេចក្ដីដឹង គឺការយល់ភ្លឺឆ្លុះព្រោងមិនទើសគំនិត ។
- ញាណលក្ខណ ឬ - ញាណលក្ខណៈ (--ល័ក-ខៈណៈ; បា. ញាណលក្ខណ, សំ. ជ្ញានលក្សណ) លក្ខណៈនៃញាណ គឺគ្រឿងសម្គាល់របស់សេចក្ដីដឹង, ភ័ស្តុតាងដែលសម្ដែងឲ្យដឹងនូវហេតុការណ៍អំពីមុន...។
- ញាណវង្ស (--វង់) ឋានន្តរជាសមណស័ក្តិទីរាជាគណៈសម្រាប់ត្រី ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ។
- ញាណវិប្បយុត្ត (--វិប-ប៉ៈយុត; បា.; សំ. ជ្ញានវិប្រយុក្ត) ដែលប្រាសចាកសេចក្ដីដឹង; ចិត្តដែលមានតែជំនឿឥតសេចក្ដីដឹងការខុសឬត្រូវឡើយ : ធ្វើបុណ្យដោយញាណវិប្បយុត គឺធ្វើបុណ្យកុសលណាមួយដោយជឿជាក់ថាបានបុណ្យ ប៉ុន្តែឥតមានសេចក្ដីដឹងអ្វីប្លែកជាងជំនឿនោះឡើយ; កិច្ចការអ្វីៗដែលអ្នកធ្វើៗតាមតែបង្គាប់គេ ឥតមានយល់ជាក់ខ្លួនឯងសោះ ក៏ហៅថា ធ្វើដោយញាណវិប្បយុត្ត ដែរ ។ ពាក្យផ្ទុយ : ញាណសម្បយុត្ត ។
- ញាណសម្បយុត្ត (--ស័ម-ប៉ៈ-យុត; បា.; សំ. ជ្ញានសំប្រយុក្ត) ដែលប្រកបដោយសេចក្ដីដឹង; ចិត្តដែលប្រកបដោយប្រាជ្ញា គឺចិត្តដែលមានជំនឿព្រមទាំងប្រាជ្ញាក៏មានផង : ធ្វើបុណ្យដោយញាណសម្បយុត្ត; គឺកិច្ចការអ្វីៗដែលគេធ្វើដោយការយល់ជាក់ខ្លួនឯង ក៏ហៅថា ធ្វើដោយញាណសម្បយុត្ត ដែរ ។ ពាក្យផ្ទុយ ញាណវិប្បយុត្ត ។
- ញាណសម្ភារ (--សំភា) ការសន្សំប្រមូល, រួបរួមសេចក្ដីដឹងទុកឲ្យមានច្រើន ។
- ញាណសាស្ត្រ (--សាស្រ្តៈ ឬ --សាស; បា. ញាណ + សត្ថ; សំ. ជ្ញានសាស្ត្រ) ក្បួនសម្រាប់ទាយ, ក្បួនព្យាករណ៍ ។ល។

Headley's Khmer-English Dictionary Full Text Search

No matching entries found!

Headley's Khmer-English Dictionary Subentry Full Text Search

ទ្រទូងរ័ត្ន [trɔtuuŋ -----]
title given to a monk by the king
See:រាជាគណៈ
ព្រះធម្មលិខិត [preah tʰoammeaʔ~tʰoam liʔkʰət]
title of a very senior Buddhist monk in the Mohanikay Order and member of the highest class of the រាជាគណៈ
ព្រះមង្គលទេព្វាចារ្យ [preah -----]
title of a very senior Buddhist monk in the Dhammayutt Order and member of the highest class of the រាជាគណៈ
ព្រះពុទ្ធាចារ្យ [preah -----]
title of a very senior monk in the Dhammayutt Order a member of the highest class of the រាជាគណៈ just below ព្រះមង្គល ទេព្វាចារ្យ
ព្រះពោធិវង្ស [preah pootʰiʔ vɔǝŋ~vaŋsaʔ]
title of a very senior monk in the Mohanikay Order, a member of the highest class of the រាជាគណៈ
ព្រះវនរ័ត្ន [preah -----]
title of a very senior Buddhist monk in the Mohanikay Order; a member of the highest class of the រាជាគណៈ
រាជាគណៈ [riecie keaʔnaʔ]
ecclesiastical rank bestowed upon a monk by the king. (It is equivalent to the lay rank of ឧកញ៉ា. There are four grades or classes of រាជាគណៈ called ឯក, ទោ, ត្រី, ចត្វា )
See:ទ្រទូងរ័ត្ន
រាជាគណៈ [riecie keaʔnaʔ]
Buddhist council, collective term for monks having the rank of រាជាគណៈ
សង្ឃរាជាគណៈ [sɑŋ riecie keaʔnaʔ]
highest rank of Buddhist monks