Khmer Dictionary: សក្ការៈ

Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary Full Text Search

ទស ( បូ. សំ.បូរាណសំខ្យា ( ប្រើត្រឹមតែ សំខ្យា. គឺសំខ្យាសព្ទ ក៏មាន ) ) [ទស់]
ដប់ (១០) : យើងខ្ញុំបង្គំព្រះទ្រង់យស ដោយម្រាមទាំងទសផ្ចង់គោរព ព្រមដោយសក្ការៈទាំងគ្រប់ សូមឲ្យឧបទ្រពចៀសចេញឆ្ងាយ ។ ប្រើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃទៀត អ. ថ. ទៈសៈ ដូចជា ទសក័ណ្ឋ (--ក័ន) ន. (បា. ទសកណ្ឋ; សំ. ទឝកណ្ឋ) អ្នកដែលមាន-ក ១០ គឺរាពណ៍ : ព្រះបាទទសក័ណ្ឋ (ក្នុងរឿងរាមកេរ្តិ៍) ។
- ទសធម្ម (--ធ័ម ឬ--ធ័ម-មៈ) ន. (បា.) ធម៌ ១០ ។ ឈ្មោះសូត្រមួយក្នុងព្រះសុត្តន្តបិដក សំដែងពីធម៌ ១០ ប្រភេទ ។
- ទសបារមី (ទៈសៈបារ៉ៈម៉ី) ន. (បា.) បារមី ១០ គឺចរិយាដ៏លើសលន់ ឬគុណជាតិដ៏ល្អ ដែលគួរបំពេញមាន ១០ យ៉ាងគឺ ១-ទានៈ ការធ្វើអំណោយ; ២-សីលៈ ការរក្សាកាយវាចាឲ្យបរិសុទ្ធប្រពៃ; ៣- នេក្ខម្មៈ ការចេញចាកកាម គឺចេញបួស; ៤-បញ្ញា ការដឹងច្បាស់នូវសេចក្ដីពិត; ៥-វីរិយៈ ព្យាយាម; ៦-ខន្តិ សេចក្ដីអត់ធន; ៧- សច្ចៈ ការកាន់សំដីពិតមិនរើរុះ; ៨-អធិដ្ឋានៈ ការអធិដ្ឋានឲ្យឃើញជាក់ស្ដែងតាមហេតុពិត; ៩-មេត្តា ការផ្សាយសេចក្ដីរាប់អានចំពោះសព្វសត្វមិនរើសមុខ; ១០-ឧបេក្ខា ដំណើរតាំងចិត្តជើយព្រងើយដោយស្មោះស្មើ ។ បារមីទាំង ១០ នេះឯងដែលពោធិសត្វរាល់ព្រះអង្គបំពេញឲ្យបានត្រាស់ជាព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធ ។
- ទសពល (--ពល់) គុ. ឬ ន. (បា.) ដែលមានកម្លាំង ១០ គឺមានកម្លាំងស្មើនឹងដំរីវិសេស ១០ (ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ) : ព្រះទសពល ។
- ទសពិធ (--ពិត) គុ. (បា. ទសវិធ, វ > ព = ទសពិធ) ដែលមាន ១០ យ៉ាង, មាន ១០ ប្រការ ។
- ទសពិធរាជធម៌ (ទៈ សៈពិធៈរាជៈ ធ័រ, ឬតាមទម្លាប់ថា ទស់សៈពិត--) ន. (បា. ទសវិធ + រាជធម្ម) រាជធម៌ ១០យ៉ាង គឺធម៌ ១០ ប្រការ សម្រាប់ព្រះរាជាទ្រង់ប្រព្រឹត្ត ព្រមទាំងណែនាំពួកសេនាបតីមន្ត្រីធំតូចនិងពួករាស្ត្រប្រជាឲ្យប្រព្រឹត្តផង ។ ទសពិធរាជធម៌នោះគឺ ១-ទានៈ ការធ្វើអំណោយ; ២-សីលៈ ការរក្សាសីល ៥ ជានិច្ច ឬរក្សាសីល ១០ មួយដងមួយកាល; ៣-បរិច្ចាគៈ ការចំណាយព្រះរាជទ្រព្យទំនុកបម្រុងប្រទេសជាតិ; ៤-អាជ្ជវៈ មានសេចក្ដីត្រង់; ៥-មទ្ទវៈ មានសេចក្ដីទន់ភ្លន់ស្លូតសុភាពរាបសា; ៦-តបៈ ការកាន់ឧបោសថសីលតាមកាលកំណត់ម្ដងៗ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) តបៈ ឬ តបះ ផង); ៧-អក្កោធនៈ មិនកម្ដៅក្រហាយអ្នកដទៃ; ៨-អវិហឹសា មិនបៀតបៀនអ្នកដទៃ; ៩-ខន្តិ មានសេចក្ដីអត់ធន់; ១០-អវិរោធនៈ មិនបំពានលើធម៌លើច្បាប់ ។ ច្រើនប្រើកាត់ខ្លីត្រឹមតែ ទសពិធ ឬ ទសពិធធម៌ ។
- ទសមុខ (ទៈសៈមុក, ឬ ត. ទ. ថា. ទស់មុខ) ន. ឬ គុ. (បា.) មុខ ១០; ដែលមានមុខ ១០ (រាពណ៍) : ព្រះបាទទសមុខ (ក្នុងរឿងរាមកេរ្តិ៍ ) ។
ទ្រាំង ( ន.នាមសព្ទ )
ឈ្មោះតចសារព្រឹក្សមួយប្រភេទ (សន្តានជ្រៃ) មានធាងវែងៗ មានស្លឹកប្រើការបានច្រើនយ៉ាងគឺ ប្រើការចារសាស្ត្រាហៅថា ស្លឹករឹត; ប្រើការដោយយកទ្រនុងស្លឹកវាច្រៀកធ្វើជាកន្លាស់ដោតខ្ទាស់ស្លឹកខ្ចីៗ សៗ គ្របបន្តិចៗលើគ្នាឲ្យបានជាបន្ទះវែងៗ ធំៗ សម្រាប់ប្រក់ឬបាំងហៅថា ភ្ជល់ (មិនជាប់បានយូរប៉ុន្មានទេ); ទោះត្បាញជាការុងឬសំពៀតជាដើមក៏ហៅថា ភ្ជល់ បានដែរ; ប្រើចម្រៀកតូចៗត្បាញធ្វើជាក្ដោងទូក ហៅថា ទទត់; ទ្រនុងដែលសកយកស្លឹកចេញហៅថា ទ្រនុងរឹត ឬឆ្អឹងរឹត; ធាងទុំដែលគេកាប់យកមកពុះហើយច្រាស់ ឬឈូសធ្វើជាវត្ថុផ្សេងៗមានដំបង, ដាម, ព័ន្ធមូល (គ្រឿងតម្បាញ) ជាដើម ហៅថា ទ្រាំង ដែរៈ ដំបងទ្រាំង, ដាមទ្រាំង, ព័ន្ធមូលទ្រាំង ។ ព. ទ. បុ. ទ្រាំងកំដរខ្មោច គេយកធាងទ្រាំងដែលគេធ្វើជាដាមឬជាព័ន្ធមូលនោះមកចងភ្ជាប់ ឬខ្ទាស់នឹងកាំជណ្ដើរផ្ទះ ដោយគេជឿតាមទម្លាប់ថា ខ្មោចបិសាចខ្លាចទ្រាំង គេការពារមិនឲ្យខ្មោចបិសាចឡើងតាមជណ្ដើរចូលក្នុងផ្ទះបាន ។ មនុស្សដែលខ្ចិលណាស់ ឬដែលល្ងង់ទុយមុយពេក ពេលយប់ដេកលក់មិនសូវដែលប្រែខ្លួន បានត្រឹមតែមកដេកកំដរ កុំឲ្យតែខ្លាចខ្មោចបិសាចលងប៉ុណ្ណោះ, គេនិយាយថា ដូចគេយកទ្រាំងមកកំដរខ្មោច ។ ដើមទ្រាំងនេះច្រើនដុះពីគ្រាប់វាក្នុងព្រៃធំៗ ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មានខែត្រក្រចេះ និងខែត្រកំពង់ធំច្រើនជាងខែត្រឯទៀត, ជាតចសារព្រឹក្សមានប្រយោជន៍ច្រើន, គេអាចដាំតាមព្រំវត្តអារាមក៏បាន មិនសូវរើសដីប៉ុន្មានទេ, រស់នៅបានយូរឆ្នាំ វែងឆ្ងាយជាងអាយុមនុស្សអ្នកមានអាយុវែង, ប៉ុន្តែលុះដល់កំណត់កាល ក៏បញ្ចេញផ្កាចំត្រង់កំពូលមានផ្លែផ្កាជាធ្លាយដូចផ្លែចាក, លុះផ្លែទុំហើយ តចសារព្រឹក្សនេះក៏ងាប់, រាប់ថាជារុក្ខជាតិបញ្ចេញផ្កាផ្លែសម្លាប់ដើម, សូមដូចព្រះពុទ្ធភាសិតថា តចសារជាតិមានឫស្សី, បបុស, ត្រែង, ទ្រាំងជាដើមបញ្ចេញផ្កាផ្លែសម្លាប់ដើមវាយ៉ាងណា, លាភៈសក្ការៈពុំជា សម្លាប់មនុស្សលោភលាមកតក់ម៉ក់អាក្រក់ក្រៃ ក៏មានឧបមេយ្យដូច្នោះដែរ ។
នាច ( កិ.កិរិយាសព្ទ )
ស្រក, ថយចុះហើយនិងមានជោរឡើងវិញ (ទឹក) ទឹកនាច ។ ព. ផ្ទ. ជោរ ។ ព. ប្រ. មានជោរមាននាច គឺជួនកាលមានលាភសក្ការៈសម្បូរ ចួនកាលក៏អត្តខាត់ ដូចជាទឹកជោរនាច ។
មហា ( ន.នាមសព្ទ )
(មហត៑, មហន៑្ត; មហន្ត > មហា) ធំ; ច្រើន; ប្រសើរ; សម្បើម; ខ្លាំង...។ គុណនាមនេះសម្រាប់ប្រើជាបទសមាសរៀងជាខាងដើមនៃសព្ទដទៃ, ប្រើបានជាអនេករាប់ពុំអស់, ដូចជា : មហាថេរ ព្រះថេរៈធំ; មហាទាន ទានធំ; មហាមុនី អ្នកប្រាជ្ញធំ; មហារាជ ស្ដេចធំ; មហាវ័ន ព្រៃធំ; មហាសាលា សាលាធំជាដើម ។ សូម្បីភាសាខ្មែរក៏អាចប្រើសព្ទ មហា នេះផ្សំចូលជាបទសមាសបានខ្លះ (តាមទម្លាប់ប្រើ), ដូចជា : មហាកម្ជិល ខ្ជិលធំ, ដែលខ្ជិលខ្លាំង; មហាក្រ ដែលក្រខ្លាំង, ដែលក្រក្រៃពេក; មហាខូច ខូចធំ, ដែលខូចបណ្ដាច់; មហាគំរក់ គំរក់បំផុត: មហាទូលាយ ទូលាយពន់ពេក; មហាប្រសើរ; ប្រសើរក្រៃពេក; មហាព្រើល ព្រើលធំ, ព្រើលខ្លាំង; មហារពឹស របឹសណាស់; មហាលំបាក លំបាកខ្លាំង; មហាល្មោភ ល្មោភក្រៃពេក, ល្មោភខ្លាំង; មហាកំណត់ អំណត់ខ្លាំង, ដែលអត់ឃ្លានខ្លាំងណាស់ ឬដែលប៉ិនអត់ទ្រាំពេក; មហាអំណាច អំណាចធំ, ដែលមានអំណាចច្រើនជាដើម (ពាក្យក្រៅពីនេះដែលភ្ជាប់ មហា នៅខាងដើមទាំងប៉ុន្មានដូចមានតរៀងតាមលំដាប់អក្សរទៅ) ។
- មហាកច្ចាយនៈ (មៈហាក័ចចាយ៉ៈន៉ៈ) ន. (បា.) នាមព្រះមហាថេរមួយអង្គក្នុងពុទ្ធសម័យ (រាប់ចូលក្នុងពួកអសីតិមហាសាវ័ក, ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់លើកសរសើរថា ជាអ្នកប៉ិនប្រសប់ខាងការសម្ដែងសេចក្ដីសង្ខេបឲ្យពិស្ដារទូលាយបាន) ។ មានព្រះមហាថេរមួយអង្គផ្សេងទៀតមាននាមថា មហាកច្ចាយនៈ ដែរ កើតនៅក្នុងក្រុង មថុរា រដ្ឋសុរសេន (ប្រទេសឥណ្ឌាខាងត្បូង ដែលហៅថា រដ្ឋអវន្តិ ក្នុងសម័យបុរាណ) ព្រះមហាកច្ចាយនត្ថេរអង្គនេះបានតែងវេយ្យាករណ៍ជាភាសាបាលីមួយគម្ពីរឈ្មោះ មូលកច្ចាយន ព្រមទាំងមេសូត្រជាគោលផងហៅថា កច្ចាយនសូត្រ ក្នុងពុទ្ធសតវត្សរ៍ទី១១ គ្រិស្តសតវត្សរ៍ទី៦, ជាវេយ្យាករណ៍បាលីចាស់ជាងវេយ្យាករណ៍បាលីឯទៀត, សម្រាប់ឲ្យកុលបុត្ររៀនសូត្ររហូតមកដល់សម័យយើងសព្វថ្ងៃនេះ ។
- មហាករុណា (--កៈ--) ន. (សំ. បា.) សេចក្ដីអាណិតធំឬច្រើនគឺអាណិតចំពោះសព្វសត្វមិនរើសមុខ ចង់ឲ្យរួចចាកទុក្ខភ័យទាំងអស់គ្នា (ករុណារបស់ព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធ) ។
- មហាកវី (--កៈវ៉ី) ន. (សំ. បា.--កវិ) អ្នកប្រាជ្ញធំ, អ្នកប្រាជ្ញធំខាងការតែងកាព្យ ។
- មហាកាព្យ (--កាប) ន. (បា.; សំ.--កាវ្យ ឬ--កាព្យ ក៏មានខ្លះ) កាព្យធំ គឺកាព្យដែលមានដំណើរសេចក្ដីពិស្ដារវែង ។
- មហាកោលាហល (--កោល៉ាហល់) ន. (សំ. បា.) កោលាហលធំ គឺសូរសព្ទគឹកកងរំពងខ្លាំង, ការផ្អើលជ្រួលជ្រើមបញ្ចេញសូរសព្ទកងរំពងខ្លាំង ។
- មហាក្សត្រ (--ក្ស័ត) ន. (សំ.) ក្សត្រធំ, ក្សត្រិយ៍ប្រសើរ; បើស្ត្រីជា មហាក្សត្រី ឬ មហាក្សត្រិយានី ។ មហាក្សត្រាធិរាជ ព្រះរាជាដែលក្រៃលែងជាងពួកមហាក្សត្រឬស្ដេចដែលជាចម្បងក្នុងពួកមហាក្សត្រ ។
- មហាក្សត្រិយ៍ (-ក្ស័ត) ន. (សំ.--ក្សត្រិយ; បា. ខត្តិយ) ដូចគ្នានឹង មហាក្សត្រ ដែរ ។
- មហាក្សត្រិយវង្ស ឬ--ខត្តិយវង្ស វង្សមហាក្សត្រិយ៍; ដែលជាពូជពង្សនៃមហាក្សត្រិយ៍ (ច្រើនប្រើជាគោរម្យព្រះនាមនៃក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ) ។
- មហាគាមភោជក (--គាមៈភោជៈកៈ ឬ--ជក់) ន. (បា.) អភិបាលស្រុក; ហៅជា សំ. ថា មហាគ្រាមភោជក ក៏បាន (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) គាមភោជក និង គ្រាមភោជក ផង) ។
- មហាគ្រាម ន. (សំ.; បា. --គាម) ស្រុកធំ ។
- មហាចក្រពត្តិ (--ច័កក្រៈព័ត) ន. (សំ.--ចក្រវរ្តិន៑; បា. ចក្កវត្តិ) ស្ដេចចក្រពត្តិធំ; ហៅថា មហាចក្រពត្តិរាជ ឬហៅខ្លីត្រឹមតែ មហាចក្រ ក៏មាន, គេច្រើននិយាយថា សម្បត្តិមហាចក្រ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ចក្រពត្តិ ផង) ។
- មហាចោរ (--ចោ) ន. (បា.; សំ.--ចៅរ) ចោរធំ ។
- មហាជន (--ជន់) ន. (បា.) ជនច្រើន, ពួកមនុស្សច្រើន, ប្រជាជន ។
- មហាជាតក៍ (--ជាត) ន. (សំ. បា.--ជាតក) ជាតកធំ; ឈ្មោះគម្ពីរជាតកមួយខាងពុទ្ធសាសនាសម្ដែងរឿងរ៉ាវព្រះវេស្សន្តរ...; ពួកពុទ្ធសាសនិកជនរាប់អានណាស់, ច្រើននិមន្តភិក្ខុសាមណេរទេស្នា តាមកាលរដូវរៀងរាល់ឆ្នាំមិនសូវដែលខាន (ហៅថា មហាជាតិ ឬ មហាវេស្សន្តរជាតក ក៏បាន) ។
- មហាត្ម័ន ឬ - មហាត្មា ន. (សំ. មហាត្មន៑ < មហត៑ + អាត្មន៑; បា. មហាត្ត < មហន្ត + អត្ត ) ចិត្តដ៏ប្រសើរ, ចិត្តទូលាយ, ចិត្តឱបអរសាទរ ។ អ្នកដែលមានចិត្តជាបុណ្យ, ដែលមានចិត្តឱបអរសាទរក្នុងដំណើរចង់ឲ្យអ្នកទាំងពួងបានសេចក្ដីសុខ (អ្នកប្រាជ្ញខាងផ្លូវទូន្មានចិត្ត, ហាត់ចិត្ត; ច្រើនហៅសំដៅមហាឫសី, យោគី ឬព្រះអរហន្ត) ។
- មហាត្រកូល ន. (បា. មហាកុល) ត្រកូលធំ, ពូជវង្សខ្ពង់ខ្ពស់ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ត្រកូល ផង) ។
- មហាថេរ (ថេរ៉ៈ ឬ --ថែ) ន. (បា.) ថេរៈធំ, ព្រះថេរៈធំ; បើភិក្ខុនីជាមហាថេរី “ថេរីធំ” (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ថេរៈ ន.) ។
- មហាទក្សា ឈ្មោះក្បួនហោរមួយបែប និយាយពីថ្ងៃកំណើតមនុស្សជាដើម ។
- មហាទាន ន. (បា.) ទានធំ (អំណោយធំ) : ព្រះវេស្សន្តរទ្រង់បានបំពេញមហាទានធំៗជាអស្ចារ្យ ។
- មហាទុក្ខ (--ទុក) ន. (បា.) ទុក្ខធំ, ទុក្ខខ្លាំង ។ មហាទុរគត ឬ--ទុគ៌ត ន. អ្នកដែលក្រីក្រលំបាកខ្លាំង (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ទុគ្គត, ទុរគត, ទុគ៌ត ទៀតផង) ។
- មហាទុរភិក្ស ឬ--ទុរ្ភិក្ស ន. ដំណើរអត់ឃ្លានខ្លាំង, គ្រាអំណត់ខ្លាំង (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ទុព្ភិក្ខ, ទុរភិក្ស, ទុរ្ភិក្ស ទៀតផង) ។
- មហាទេព (--ទេប) ន. ឋានន្តរមន្ត្រីទីចាងហ្វាងឆ្វេងក្រុមព្រះរាជមន្ទីរ (រឿនហ្លួង) ក្នុងព្រះបរមរាជវាំងនៃកម្ពុជរដ្ឋ : ឧកញ៉ាមហាទេព (ជាគូគ្នានឹង ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រី; ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ទេព ផង) ។ មហាទ្វីប ន. ទ្វីបធំ; តាមលទ្ធិពុទ្ធសាសនាថាមាហាទ្វីបមាន ៤ គឺបុព្វវិទេហៈ ឬ បូព៌វិទេហទ្វីប, ជម្ពូទ្វីប, អបរគោយានទ្វីប, ឧត្តរកុរុទ្វីប; តាមលទ្ធិបុរាណប្រាប់ចំនួននិងឈ្មោះផ្សេងៗគ្នា ខុសពីបែបនេះក៏មាន; តាមលទ្ធិសព្វថ្ងៃនេះថា មហាទ្វីបចាស់ គឺទ្វីបដែលគេស្គាល់ជាក់មកយូរហើយមាន ៣ គឺ ទ្វីបអាស៊ី,. ទ្វីបអឺរុប, ទ្វីបអាហ្រិ្វគ; មហាទ្វីបថ្មីគឺទ្វីបដែលគេទើបនឹងស្គាល់ក្នុងសម័យខាងក្រោយមកមាន ២ ទៀតគឺ ទ្វីបអាមេរិគ, ទ្វីបអូស្យានី; រួមមហាទ្វីបទាំងចាស់ទាំងថ្មីជា ៥ ហៅថា មហាទ្វីបប្រាំភាគ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ទ្វីប ផង) ។ មហាធានី ន. ក្រុងធំ, មហានគរ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ធានី ផង) ។ មហានគរ ន. នគរធំ, ក្រុងធំ ។ នគរធំ ក្នុងខែត្រសៀមរាប (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) នគរ, នគរធំ, ផង) ។
- មហានទី ន. ស្ទឹងធំ, ទន្លេធំ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) នទី ផង) ។
- មហានរក ន. នរកធំ (ម.ព. នរក ផង) ។
- មហានាគ ន. នាគធំ; ដំរីធំ... ។ លោកអ្នកប្រសើរបំផុត (ព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធ); ព្រះបច្ចេកពុទ្ធ); ព្រះអរហន្ត... (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) នាគ ផង) ។
- មហានិកាយ ន. ឈ្មោះពួកបព្វជិតពុទ្ធសាសនិកក្នុងប្រទេសសៀម លាវ ខ្មែរ សម័យសព្វថ្ងៃនេះ, ជាពីរឬជាគូនឹង ធម្មយុត្តិកនិកាយ (ឈ្មោះនិកាយទាំង ២ នេះកើតមានឡើងជាដំបូងនៅប្រទេសសៀម ក្នុងសតវត្សទី ២៤ នៃពុទ្ធសករាជ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) និកាយ ផង) ។
- មហានុភាព (--ភាប) ន. អានុភាពធំ, អំណាចខ្លាំង, មហាអំណាច (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) អានុភាព ផង) ។
- មហាបណ្ឌិត ន. អ្នកប្រាជ្ញធំ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) បណ្ឌិត ផង) ។
- មហាព្រឹថពី ន. ផែនដីធំ គឺផ្ទៃផែនដីទាំងមូល (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ប្រឹថពី ផង) ។
- មហាផល (--ផល់) ន. ផ្លែធំៗ; សំដៅយកផ្លែធំៗទាំងពួង មានផ្លែដូង, ត្រឡាច, ឪឡឹក ជាដើម (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ផល ផង) ។
- មហាពន (--ពន់) ន. ព្រៃធំ (ដូចគ្នានឹង មហាវ័ន ដែរ) ឈ្មោះកណ្ឌទី ៧ នៃគម្ពីរមហាជាតក៍ : កណ្ឌមហាពន (ព. ពុ.) ។
- មហាពិធី ន. ពិធីធំ គឺរបៀបដែលរៀបជាពិធីបុណ្យឬក្បួនហែយ៉ាងធំ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ពិធី ផង) ។
- មហាពេទ្យ (-ពែត) ន. ពេទ្យធំ, គ្រូពេទ្យធំ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ពេទ្យផង) ។ មហាពោធិ ន. ដើមពោធិ៍ដ៏ប្រសើរ គឺដើមពោធិ៍ដែលព្រះសក្យមុនីគោតមទ្រង់គង់ក្នុងម្លប់ក៏បានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធ ។ មហាពោធិស្ថាន ទីដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់បានត្រាស់ ។ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ពោធិ និង ពោធិ៍ ផង) ។
- មហាព្រហ្ម (--ព្រំ) ន. (បា.) ព្រហ្មធំ ។ ឈ្មោះឋានព្រហ្មជាន់ទី ៣ ក្នុងរូបព្រហ្ម ១៦ ជាន់ ។
- មហាព្រហ្មមុនី (--ព្រំមៈ--) ន. ឋានន្តរសម្រាប់បព្វជិតក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ ទីរាជាគណៈរឿនហ្លួង, មាននាទីជាភត្តុទ្ទេសក៍និងការប្រិតប្រៀបរៀបចំភិក្ខុសង្ឃឲ្យមានសណ្ដាប់ធ្នាប់ត្រឹមត្រូវ ក្នុងព្រះរាជនិមន្តន៍... (ជាគូគ្នានឹង ព្រះមហាវិមលធម្ម) ។ មហាភិនិស្ក្រម (--ភិនិស-ស្ក្រំ) ន. (សំ. មហត៑ ឬ មហន្ត៑ + អភិនិឞ្រ្កម ឬ--មណ; បា. មហាភិនិក្ខមន) ការចេញដើម្បីគុណដ៏ធំក្រៃលែងគឺការចេញទ្រង់ព្រះផ្នួសនៃព្រះមហាសត្វក្នុងបច្ឆិមភព (ការចេញបួសធ្វើទុក្ករកិរិយាឲ្យបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធ) : មហាភិនិស្ក្រមនៃព្រះមហាសត្វ; សរសេរជា មហាភិនិស្ក្រមណ៍ ឬ មហាភិនេស្ក្រមណ៍ ក៏បាន (ព. ពុ.) ។
- មហាភូត ឬ--ភូតរូប (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ភូតរូប) ។
- មហាមគ្គ ឬ--មាគ៌ា (--ម័ក ឬ--មារគា) ន. ផ្លូវធំ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) មគ្គ និង មាគ៌ា ផង) ។
- មហាមន្ត្រី (--មន់ត្រី) ន. ឋានន្តរមន្ត្រីក្រុមព្រះរាជមន្ទីរ (រឿនហ្លួង) ជាចាងហ្វាងស្ដាំ : ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រី; ជាគូគ្នានឹងឧកញ៉ាមហាទេព (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) មន្ត្រី ផង) ។
- មហាមាត្រ ឬ - មហាមាត្យ (--ម៉ាត) ន. (សំ.; បា. មហាមត្ត) មន្ត្រីមានស័ក្តិធំ, សេនាបតី; ហៅថា រាជមហាមាត្រ ក៏មាន (ច្រើនប្រើតែពីក្នុងសម័យបុរាណ, សម័យសព្វថ្ងៃនេះ ជួនកាលប្រើជាឋានន្តរសម្រាប់មន្ត្រីសាមញ្ញក៏មាន) ។
- មហាមាយា ន. (បា.) ព្រះនាមព្រះអគ្គមហេសីនៃព្រះបាទសិរីសុទ្ធោទនៈ (ព្រះមាតានៃព្រះសក្យមុនីសព្វញ្ញុពុទ្ធ) : សម្ដេចព្រះមហាមាយា; ហៅថា សម្ដេចព្រះមាយា ឬ សម្ដេចព្រះសិរីមហាមាយា (ពុទ្ធមាតា និង មាយា ២ ផង) ។
- មហាមិត្ត ឬ--មិត្រ (--មិត) ន. មិត្រធំ, មិត្រប្រសើរ, មិត្រខ្ពង់ខ្ពស់ (ក្នុងសម័យបុរាណច្រើនប្រើចំពោះក្សត្រិយ៍ដែលជាមិត្រនឹងក្សត្រិយ៍ប្រទេសដទៃ; ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) មិត្ត ឬ មិត្រ ទៀតផង) ។
- មហាមុនី ន. អ្នកប្រាជ្ញធំ; ព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) មុនី ផង) ។
- មហាមេឃ (--មេក) ន. (បា.) ពពកខាប់ដាលខ្មៅងងឹតដាបដែលបង្អុរភ្លៀង, ភ្លៀងធំ, ភ្លៀងខ្លាំង ។
- មហាមោគ្គល្លាន (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) មោគ្គល្លាន) ។
- មហាយញ្ញ (--យ៉ាញ់ៈញៈ ឬ--យ៉ាញ់) ន. (បា.) យញ្ញធំ, ការបូជាធំ (ច្រើនប្រើខាងលទ្ធិព្រាហ្មណ) : ធ្វើមហាយញ្ញ ។
- មហាយាន ន. (សំ. បា.) យានធំ ។ ឈ្មោះពួកពុទ្ធសាសនិកដែលបែកលទ្ធិចេញផ្សេងច្រើនអន្លើឃ្លាតពីលទ្ធិដើម ដូចយ៉ាងពួកអ្នកកាន់ពុទ្ធសាសនានៅប្រទេសចិន, ជប៉ុន, យួន ជាដើមហៅថា ពួកមហាយាន ឬ លទ្ធិមហាយាន សំដៅសេចក្ដីថា “ពួកឬលទ្ធិមានធម៌ជាយានដ៏ធំឬជាយានដ៏ប្រសើរ” (ជាគូគ្នា នឹង ហីនយាន; ហៅថា អាចរិយវាទ ឬ អាចរិយវាទី “អ្នកពោលតាមលទ្ធិអាចារ្យ (របស់ខ្លួន)” ក៏បាន (ជាគូគ្នានឹង ថេរវាទ ឬ ថេរវាទី) ហៅថា ឧត្តរនិកាយ “ពួកខាងជើង” ក៏បាន (ជាគូគ្នានឹង ទក្ខិណនិកាយ) ។ ពួកឬលទ្ធិទាំងនេះកើតមានឡើង (មុនដំបូងក្នុងមជ្ឈិមប្រទេស) តាំងពីក្នុងខាងដើមសតវត្សរ៍ទី២ នៃពុទ្ធសករាជរៀងមក ។
- មហាយុគ (--យុក) ន. (សំ. បា.) យុគធំ គឺកាលឬសម័យដែលយូរអង្វែងគ្រប់ចំនួនយុគទាំង ៤; តាមលទ្ធិបុរាណថា កាលវែងចំនួនបួនលានបីសែនពីរហ្មឺន (៤.៣២០.០០០) ឆ្នាំមនុស្សលោក (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) យុគ ផង) ។
- មហាយុទ្ធ (--យុត) ន. (សំ. បា.) ចម្បាំងធំ, មហាសង្គ្រាម (ហៅថា មហាយុទ្ធនា ក៏បាន) ។
- មហារញ្ញ ឬ - មហារណ្យ (--រ៉ាញ់ ឬ--រ៉ន់) ន. (បា. ឬ សំ.) ព្រៃធំ, មហាវ័ន, ព្រហាវ័ន (ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ) ។
- មហារដ្ឋ (--រ័ត) ន. (បា. សំ.--រឞ្រ្ត) ដែនធំ ។ ឈ្មោះដែនមួយក្នុងប្រទេសឥណ្ឌាប៉ែកខាងលិច (ច្រើនហៅថា មហារាស្ត្រ) ។
- មហារាជ (--រាច) ន. (បា.) ស្ដេចធំ ។
- មហារាជានុភាព អានុភាពនៃស្ដេចធំ ។
- មហារាត្រ (-រាត) ន. (សំ.) វេលាអធ្រាត្រ (ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ) ។
- មហារោរព (--រោរប់) ន. (បា. មហារោរុវ; សំ. មហារោរវ ឈ្មោះនរកធំមួយ (រោរពនរកធំ) ។ គុ. ដែលមានសូរសព្ទសម្រែកដោយសេចក្ដីទុក្ខឮខ្លាំងក្រៃ; ដែលមានសូរសម្រែកថ្ងូរខ្លាំងគួរខ្លាច ។ ព. ប្រ. ទីមហារោរព ទីដែលមានមនុស្សឬសត្វអនាថាឈឺចាប់ជាទម្ងន់ ស្រែកថ្ងូរឮសូរសព្ទខ្លាំងៗ; មនុស្សមហារោរព មនុស្សអនាថោ ដែលមានជម្ងឺធ្ងន់ស្រែកថ្ងូរឮខ្លាំងៗឥតស្រាក ។
- មហាលាភ (--លាប) ន. (សំ. បា.) លាភធំ, ការបានផលយ៉ាងធំ ។
- មហាលោភ (លោប) ន. (សំ. បា.) លោភយ៉ាងធំ, លោភខ្លាំង, សេចក្ដីជំពាក់ចិត្តខ្លាំង ។ គុ. ដែលមានលោភធំ, ដែលមានសេចក្ដីជំពាក់ចិត្តខ្លាំង ។
- មហាវគ្គ (--វ័ក) ន. ឬ គុ. (បា.; សំ.--វគ៌) វគ្គធំ, ដែលមានវគ្គធំៗ ។ ឈ្មោះវិន័យបិដកមួយគម្ពីរនិយាយខាងវិន័យពុទ្ធសាសនា មានសេចក្ដីជាពួកៗដែលហៅថា ខន្ធកវិន័យ មាន ១០ ខន្ធកៈ ។
- មហាវ័ន ន. (សំ. បា.--វ័ន) ព្រៃធំ ។
- មហាវិថី (សំ. បា. មហាវិថិ; បារ. Boulevard ឬ boulevart) ផ្លូវធំៗក្នុងទីក្រុង ។
- មហាវិទ្យាល័យ (--វិត-ទ្យាល៉ៃ) ន. (សំ.--វិទ្យា + អាលយ) កន្លែងសម្រាប់រៀនវិជ្ជាជាន់ខ្ពស់, សាលារៀនចំណេះខ្ពស់ ។
- មហាវិមលធម្ម (--វិមៈលៈធ័ម ឬត. ទ. ស្រ.--វិមល់លៈធ័ម) ន. ឋានន្តរសម្រាប់បព្វជិតក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ ទីរាជាគណៈរឿនហ្លួង, មានមុខងារជាភត្តុទ្ទេសក៍ក្នុងព្រះរាជនិមន្តន៍និងការប្រិតប្រៀបព្រះភិក្ខុសង្ឃឲ្យមានសណ្ដាប់ធ្នាប់រៀបរយ : ព្រះមហាវិមលធម្ម (ជាគូគ្នានឹង ព្រះមហាព្រហ្មមុនី) ។
- មហាវិហារ (--វិហ៊ា) ន. (សំ. បា.) វត្តធំ; កុដិធំ ។ ខ្មែរប្រើពាក្យនេះសំដៅចំពោះតែរោងឧបោសថធំៗ ក្នុងវត្តនីមួយៗ ។
- មហាវីរិយៈ (--វីរិយៈ) ន. (បា. វីរិយ; សំ.--វីយ៌) ព្យាយាមធំ, សេចក្ដីប្រឹងប្រែងខ្លាំង គឺព្យាយាមធ្វើពុំមានឈប់...។
- មហាសករាជ (--សៈកៈរ៉ាច ឬ--ស័កក្រាច) ន. សករាជធំ, កើតមុនចុល្លសករាជ ៥៦០ ឆ្នាំក្នុងកាលពុទ្ធសករាជ ៦២១ (ប្រើអក្សរសង្ខេប ថា ម. ស.) ។
- មហាសក្ការៈ ន. សក្ការៈធំឬច្រើន (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សក្ការៈ ផង) ។
- មហាសង្ក្រាន្ត (--សង់ក្រាន) ន. សំបុត្រប្រាប់ដំណើរចូលឆ្នាំថ្មី ព្រមទាំងទំនាយទឹកភ្លៀងជាដើម ក្នុងឆ្នាំនោះផង, ប្រក្រតិទិនឬប្រតិទិន (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សង្ក្រាន្ត ផង) ។
- មហាសង្គ្រាម (--សង់គ្រាម) ន. ចម្បាំងធំ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សង្គ្រាម ផង) ។
- មហាសង្ឃរាជ (--សង់ឃៈរាច) ន. (បា. សំ. < មហា + សង្ឃ + រាជ “ស្ដេចសង្ឃធំ”) សមណស័ក្តិទីសម្ដេចថ្នាក់ខ្ពស់បំផុត សម្រាប់បព្វជិតក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ, បានទទួលសមណុត្តមាភិសេក មាននាទីជាស្ដេចខាងសង្ឃជាធំបំផុតជាងបព្វជិតទាំងអស់ក្នុងដែនកម្ពុជាទាំងមូល, អ្នកទាំងពួងនិយាយស្ដីទៅរកត្រូវប្រើជារាជសព្ទទាំងអស់ : សម្ដេចព្រះមហាសង្ឃរាជ ទ្រង់សោយ, ទ្រង់ផ្ទំ ។ល។ (ក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ មិនមានសមណស័ក្ដិនេះរាល់រាជ្យក្សត្រិយ៍ទេ, ចួនកាលក៏មានត្រឹមតែទីជា សង្ឃនាយក ប៉ុណ្ណោះ)។
- មហាសត្ត ឬ--សត្វ (--ស័ត) ន. (បា. ឬ សំ.) សត្វប្រសើរ; ពាក្យសម្រាប់ហៅពោធិសត្វដែលកំពុងបំពេញបារមី ជិតនឹងដល់កាលកំណត់បានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធ (ព. ពុ.) ។
- មហាសត្រូវ ន. សត្រូវធំ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សត្រូវ ផង) ។
- មហាសន្និបាត ន. ការប្រជុំធំ, មហាសមាគម (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សន្និបាត ផង) ។
- មហាសមាគម (--សៈម៉ាគំ) ន. ការមកជួបជុំគ្នាច្រើន, ការប្រជុំគ្នាយ៉ាងធំ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សមាគម ផង) ។
- មហាសមុទ្ទ ឬ--សមុទ្រ (--សៈម៉ុត) ន. (បា. ឬ សំ.) សមុទ្ទធំ ។
- មហាសម្មតរាជ (--ស័ម-ម៉ៈតៈរ៉ាច) ន. (បា.) ព្រះនាមប្រថមក្សត្រិយ៍ក្នុងខាងដើមនៃភទ្រកល្បនេះ : ព្រះបាទមហាសម្មតរាជ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) មនុ ផង) ។
- មហាសារីបុត្ត ឬ--បុត្រ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សារីបុត្ត) ។
- មហាសាល គុ. ឬ ន. (សំ. បា.) ដែលមានទ្រព្យខ្លឹមសារច្រើន; អ្នកមានទ្រព្យច្រើនលើសលន់...; ហៅតាមថ្នាក់វណ្ណៈ ថា ខត្តិយមហាសាល, ព្រាហ្មណមហាសាល, គហបតិមហាសាល ។
- មហាសាលា (--សាល៉ា) ន. (បា.) សាលាធំ ។
- មហាសាវក ឬ--វ័ក (--សាវ៉ាក់) ន. (បា.--សាវក; សំ.--ឝ្រាវក) សាវ័កធំ គឺព្រះមហាថេរទាំងឡាយ ដែលជាសិស្សសំខាន់របស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ក្នុងពុទ្ធសម័យ, មាន ៨០ អង្គ ហៅថា អសីតិសាវក ឬ អសីតិមហាសាវ័ក (ព. ពុ.) ។
- មហាសេដ្ឋី (--សេត-ឋី) ន. (បា.) សេដ្ឋីធំ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សេដ្ឋី ផង) ។
- មហាសេវ័ក ឬ--សេវកាមាត្យ (--សេវ៉ាក់ ឬ--សេវ៉ៈកា ម៉ាត) ន. សេវ័កធំឬសេវកាមាត្យធំ ( ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សេវ័ក និង អមាត្យ ផង ) ។
- មហាស្រណុក ន. ស្រណុកច្រើន គឺអ្នកដែលរមែងនៅជាសុខមិនប្រទះសេចក្ដីនឿយហត់; កិច្ចការឬដំណើរអ្វីមួយដែលងាយដែលស្រួលជាបំផុត ។ ឈ្មោះបូសឬពិសដែលចាប់កើតឡើងបណ្ដាលឲ្យតែងងុយដេក ។
- មហាអមាត្យ (--អៈម៉ាត) ន. អមាត្យធំ, មន្ត្រីធំ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) អមាត្យ ផង) ។
- មហាអវីចី (--អៈ--) ន. (បា.--អវីចី) ឈ្មោះនរកអវីចី ឬ ធំ ។
- មហាឥសី ឬ - មហាឫសី ន. (បា. ឥសិ, មហិសិ; សំ. មហរ្សិ < មហា + ឫឞិ) ឥសីធំ, ឫសីប្រសើរ ។
- មហាឧបរាជ (--ឧប៉ៈរ៉ាច) ន. ឋានន្តរស័ក្តិសម្រាប់ក្សត្រិយ៍ទីឧបរាជក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ : សម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ឧបរាជ ផង) ។ មហាឫសី (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) មហាឥសី) ។ល។
យុគលពិន្ទុ ( ន.នាមសព្ទ ) [យុគៈលៈពិន-ទុ ]
(យុគល “គូ” + វិន្ទុ ឬ ពិន្ទុ “តំណក់; ចំណុច”) ចំណុចមួយគូ ឬចំណុចពីរទន្ទឹមគ្នា (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ពិន្ទុ ផង) ។ ពាក្យសន្មតឲ្យជា ឈ្មោះវណ្ណយុត្តមួយយ៉ាង (:) ដូចគ្នានឹង ដឺពង់ក៍ (Deux points) របស់បារាំងសែស, សម្រាប់ប្រើចុចពីខាងមុខអក្សរ ដែលមានសំឡេង ជា អៈ, អាៈ, អេៈ, ជាដើម ដូចជាខេមរៈ, ធុរៈ, ភារៈ, មរណៈ, លក្ខណៈ, សក្ការៈ, ស្រៈ, អក្ខរៈ, អ៊ីថាៈ, អេៈអុៗ, រអេះរអុ ជាដើម; ប៉ុន្តែ ពាក្យដែលជា សមាសនាម មានដើមថា កម្ពុជរដ្ឋ, ខេមរជាតិ, មគធភាសា, មរណភាព, រាជបុត្រ, សក្ការបូជា, អក្ខរវិធី (ក័ម-ពុជៈរ័ក, ខេម៉ៈរ៉ៈជាត, មៈគៈធៈភាសា, មៈរៈណៈភាប, រាជៈបុត, ស័កការ៉ៈបូជា, អ័កខៈរ៉ៈវិធី) នេះ កុំចុចអក្សរកណ្តាលជា កម្ពុជៈរដ្ឋ, ខេមរៈជាតិ, មគធៈភាសា, មរណៈភាព, រាជៈបុត្រ, សក្ការៈបូជា, អក្ខរៈវិធី ដូច្នេះឡើយ ។ មួយទៀត, យុគលពិន្ទុ នេះមិនមានសំឡេងទេ សម្រាប់ប្រើជាគ្រឿងសម្គាល់ការចង្អុលពាក្យឬសេចក្តីខាងមុខ ដែលជាឧទាហរណ៍ឬជាព័ស្តុតាងជាដើម, ដូចជាម្តាយនិយាយ ថា : កូន, ឯងខំប្រឹងរៀនសូត្រទៅ ទាន់ខ្លួននៅក្មេង ! (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) វណ្ណយុត្ត ផង) ។
លាភ ( ន.នាមសព្ទ )
ការបាន, ដំណើរប្រទះលើការបាន, អ្វីៗដែលគួរបាន; ចំណេញ : មានលាភ, កើតលាភ, ខាតលាភ ។ ប្រើជាបទសមាស បើរៀងពីខាងដើម អ. ថ. លាភៈ, រៀងពីខាងចុង អ.ថ. លាប, ដូចជា :
- លាភគិទ្ធ ដែលជាប់ជំពាក់ដោយលាភ, ដែលញ៉ាមព្រោះធ្លាប់តែបាន; សេចក្ដីជាប់ចិត្តក្នុងលាភ ។
- លាភតណ្ហា (--តន់-ហា) ចំណង់ឬសេចក្ដីស្លន់ស្លោទៅរកលាភ ។
- លាភន្តរាយ (លាភ័ន-តៈរ៉ាយ; < លាភ + អន្តរាយ) សេចក្ដីអន្តរាយលាភ ។
- លាភវិនាស ការខូចលាភ, ដំណើរខាតខានបាន ។
- លាភសក្ការៈ លាភនិងសក្ការៈ ។
- លាភសន្តោស (--សន់ដោស) សេចក្ដីត្រេកអរចំពោះតែត្រឹមលាភរបស់ខ្លួន គឺបានប៉ុន្មានយកប៉ុណ្ណោះ មិនរវះរវាមហួសពីការបាន ។
- លាភសម្ប័ទ ឬ
- --សម្បទា (--សំ-ប័ត ឬ--ស័មប៉ៈទា) សេចក្ដីសមប្រកបដោយការបាន ។
- លាភាលាភ (< លាភ + អលាភ) ការបាននិងការខានបាន ឬការខាតបង់ ។ល។
- ធនលាភ (ធៈនៈ--) ការបានទ្រព្យ ។
- ធម្មលាភ (ធ័ម-មៈ--) ឬ - ធម្មិកលាភ (ធ័ម-មិកៈ--) ការបានដោយធម៌ (បានដោយត្រឹមត្រូវ) ។
- បច្ចយលាភ (បុ័ច-ចៈយ៉ៈ--) ការបាននូវបច្ច័យ ។
- បុញ្ញលាភ (ប៉ុញ-ញ៉ៈ--) ការបានដោយសារបុណ្យ ។
- បុត្តលាភ (ប៉ុត-តៈ--) ការបានកូន ។
- មិត្តលាភ (មិត-តៈ--) ការបានមិត្ត ។ល។
សក្ការ ( ន.នាមសព្ទ ) [ស័ក-ការ៉ៈ ]
(សក្ការ; សត្ការ) ការធ្វើគោរព, សេចក្ដីគោរព, ការធ្វើបដិសណ្ឋារៈដោយគោរព; តង្វាយ, ជំនូន, គ្រឿងបូជា : ធ្វើសក្ការៈ, មានគ្រឿងសក្ការៈ ។
- សក្ការបូជា គ្រឿងបូជាដោយគោរព, គ្រឿងបូជាដ៏ផ្ចិតផ្ចង់ ។
- សក្ការភាជនៈ ឬ --ភាជន៍ ភាជនៈដាក់គ្រឿងសក្ការៈ ។ ល។
សក្ការសម្មាន ( ន.នាមសព្ទ ) [ស័ក-ការ៉ៈ ស័ម-ម៉ាន ]
សក្ការៈនិងសេចក្ដីរាប់អាន, សក្ការៈនិងសេចក្ដីគួរសម : ធ្វើសក្ការសម្មាន ។ ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ ថា : សក្ការសម្មាន នាំឲ្យបានគ្នាជាមិត្រ នរណាបានប្រព្រឹត្ត ពិតជានឹងមានមិត្រច្រើន ។ ចងមិត្រដោយការឲ្យ ឲ្យញយៗមិត្រក៏កើន ក្តីសុខក្តីចម្រើន តែងមានច្រើនព្រោះការឲ្យ ។
សោបាន ( ន.នាមសព្ទ ) [--ប៉ាន ]
ជណ្តើរ; បង្អោង (បា. ប្រើជា សោបាណ ក៏មាន; ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ ឬ រ. ស.); ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ ថា : ស្ដេចស្ដែងទ្រង់បាន ឡើងតាមសោបាន ចូលថ្កានប្រាសាទ រាជកញ្ញា ប្រសើរស្អាងស្អាត សម្រាលព្រះបាទ ពុំឲ្យឮសូរ ។ នាគសោបាន ជណ្តើរមានរូបនាគ (ជណ្តើរនាគ) : លុះហែសពរាជា មកដល់នាមេរុដ្ឋាន មាននាគសោបាន គេបានយោងព្រះសពឡើង ។ តម្កល់លើបញ្ចា ដ៏ថ្លៃថ្លារុងរឿងថ្កើង មន្រ្តីសឹងកាន់គ្រឿងសក្ការៈថ្វាយព្រះសព ។
អតិថិ ( ន.នាមសព្ទ ) [អៈតិ--]
(អតិថិ) ភ្ញៀវ, ភ្ញៀវពន្លឺ ។
- អតិថិគារវៈ (--រៈវៈ) ការគោរពភ្ញៀវ, ការគួរសមចំពោះភ្ញៀវ (ប្រើជា អតិថិគោរព ក៏បាន) ។
- អតិថិធម៌ ច្បាប់ទទួលភ្ញៀវ, ច្បាប់គួរសមទៅរកភ្ញៀវ (ហៅ អតិថិវិន័យ ក៏បាន) ។
- អតិថិពលី (--ពៈលី) ពលិការដល់ភ្ញៀវ, ការទទួលភ្ញៀវ; ហៅ អតិថិក្រិយា, --បូជា ឬ --សក្ការៈ ក៏បាន (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ពលី ផង) ។
- អតិថិវត្ត សណ្តាប់ធ្នាប់ឬបែបបទរបស់ភ្ញៀវឬរបស់អ្នកទទួលភ្ញៀវ ។
- អតិថិវេស្ម័ន, --មន្ទីរ ឬ - --គ្រឹះ ផ្ទះសម្រាប់ទទួលភ្ញៀវ ។
- អតិថិសន្និបាត ការប្រជុំភ្ញៀវ ។ល។

Next >>

Headley's Khmer-English Dictionary Full Text Search

No matching entries found!

Headley's Khmer-English Dictionary Subentry Full Text Search

ធ្វើសក្ការៈ [tvəə -----]
to venerate, worship
លាភសក្ការៈ [liep~liepʰeaʔ -----]
benefits; good fortune, success