Khmer Dictionary: ឥស្សរៈ

Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary Full Text Search

មហិស្សរៈ ( ន.នាមសព្ទ ) [មៈហិស-សៈ រ៉ៈ]
(< មហា + ឥស្សរៈ; < មហា + ឦឝ្វរ “ដែលជាធំក្រៃលែង”; ឬក៏ < មហី + ឥស្សរ; < មហី + ឦឝ្វរ “អ្នកដែលជាធំលើផែនដី”) ព្រះឥសូរ; ម្ចាស់ផែនដី, ស្ដេចផែនដី (ក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ) ។
- មហិស្សរាធិបតី (មៈហិស-សៈរ៉ាធិប៉ៈដី) ព្រះមហាក្សត្រដែលជាអធិបតីលើពួកក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ (រាជាធិរាជ; ស្ដេចចក្រពត្តិ) ។
យៅវ៍ ( គុ.គុនសព្ទ, ន.នាមសព្ទ ) [យៅ ឬ យ៉ៅ ]
(យុវ; យុវន៑, យៅវន) កំលោះ; ក្រមុំ; វ័យកំលោះឬក្រមុំ : នៅយោវ៍, កំពុងយោវ៍, ពួកយៅវ៍, ។
- យៅវជន (យៅវៈជន់) ជនកំលោះឬក្រមុំ ។
- យៅវភាគ (យៅវៈភាក) ចំណែកនៃវ័យកំលោះឬក្រមុំ, អ្នកដែលមានចំណែកវ័យកំពុងកំលោះឬក្រមុំ ។
- យៅវភាព (យៅវៈភាប) ភាពឬភាវៈកំលោះឬក្រមុំ ។
- យៅវមាល្យ (យៅវៈមាល) កម្រងផ្កានោប, កម្រងផ្កាក្រពុំ; (ព. ប្រ) ស្រ្តីក្រមុំក្មេង, នាងក្រមុំតូច ។
- យៅវយោគ (យៅវៈយោក) ដែលប្រកប ដោយវ័យកំលោះឬក្រមុំ (ដែលកំពុងពេញកំលោះឬពេញក្រមុំ) ។
- យៅវរាជ (យៅវៈរាច) ស្តេចកំលោះ; ព្រះរាជបុត្រកំលោះជារាជ ទាយាទ ។
- យៅវរេស (យៅវៈ--) ដែលជាឥស្សរៈលើអស់ពួកកំលោះឬពួកក្រមុំ; ស្តេចកំលោះឬស្តេចក្រមុំ ។ យៅវលក្ខណ៍ (យៅវៈល័ក) លក្ខណៈរបស់កំលោះឬក្រមុំ; នាងក្រមុំមានលក្ខណ៍ (ពាក្យទាំងអស់នេះ សម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ កាលបើកវីត្រូវការ) ។
អនិស្សរ ( ន.នាមសព្ទ ) [អៈនិស-សៈរ៉ៈ]
(< អន៑ “មិន, មិនមែន; ពុំ, ពុំមែន, ឥត” + ឥស្សរ “ជាធំ”; អនីឝ្វរ < អន៑ + ឦឝ្វរ) ដែលមិនមែនជាធំ; អ្នកដែលមិនមែនជាធំលើគេ, ចិត្តដែលមិនមែនជាធំលើរូបកាយ : ខ្លួនខ្ញុំជាអនិស្សរៈ ធ្វើម្តេចនឹងសម្រេចការនេះបាន ! (បើស្ត្រីនិង ព. ហុ. ជា អនិស្សរា) ។ ព. ផ្ទ. ឥស្សរ, ឥស្សរា ។
- អនិស្សរជន ឬ - --បុគ្គល ជនឬបុគ្គលដែលមិនមែនជាធំលើគេ ។
- អនិស្សរភាព ភាវៈឬភាពនៃអ្នកដែលមិនមែនជាឥស្សរៈ; ដំណើរមិនមែនជាធំលើគេ ។ល។ ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ ប្រើជា អនិស្សរោ, អនិស្សរា, អនិស្សរំ ក៏បាន, ដូចជាកាព្យថា : កាលខ្លួននៅក្មេង កុំយកការលេង មកធ្វើជាមុខ ត្រូវខំរៀនសូត្រ កុំស៊ុកគ្រលុក សន្សំទ្រព្យទុក តាមវ័យកុំធ្លោយ ។ ដល់ចាស់ជរា អនិស្សរា កម្លាំងថយខ្សោយ ធ្វើអ្វីពុំកើត ភ្លេចមុខភ្លេចក្រោយ គួរកុំបណ្តោយ ឲ្យខាតវេលា ។ អាយុជីវិត ភ្លេចពុំបានគិត អាទិត្យចន្រ្ទា ថ្ងៃស៊ីយប់ស៊ី ខ្ទេចខ្ទីអាត្មា ដល់ពេលអនិច្ចា ទើបភ្ញាក់ខ្លួនព្រើត ។ ឬមួយបែបទៀតថា : ខ្លួនប្រាណជនចាស់ ទ្រមតាមចំណាស់ អនិស្សរា ធ្វើអ្វីលែងកើត រស់តែមាត់ថា អ្នកមានប្រាជ្ញា គួរកាន់សុចរិត ។ តាំងពីខ្លួនក្មេង កុំគិតតែលេង ភ្លាំងភ្លេចការណ៍ពិត លុះដល់ខ្លួនចាស់ ទើបកាន់សុចរិត រូបកាយមិនស្បិត ស្ដាប់ចិត្តចង់ឡើយ ។
ឥស្សរ ( គុ.គុនសព្ទ, ន.នាមសព្ទ ) [អ៊ិស-សៈរ៉ៈ]
(ឥស្សរ; ឦឝ្វរ) ឥសូរ ។ ឥស្សរចិត្ត (បា. ស.) ដំណើរស្រេចនឹងចិត្ត ។
- ឥស្សរជន ឬ
- --បុគ្គល ជនឬបុគ្គលជាឥស្សរៈ (អ្នកធំ) ។ ឥស្សរភាព ភាពនៃអ្នកធំ; ភាវៈជាឥស្សរៈ ។
- ឥស្សរសព្ទ សព្ទឬពាក្យសម្រាប់និយាយទៅរកឥស្សរជន (ដូចជា ខ្ញុំប្របាទ, ប្របាទម្ចាស់ ជាដើម) ។
- ឥស្សរាធិបតី អធិបតីនៃពួកឥស្សរជន ។
- ឥស្សរានុភាព អានុភាពនៃអ្នកធំ ។ល។
ឥន្ទ ( គុ.គុនសព្ទ )
ដែលជាធំ, ជាឥស្សរៈ, ជាចម្បងលើគេ ។ ន. ព្រះនាមទេវរាជជាអធិបតីនៃពួកទេវតាក្នុងឋានត្រៃត្រិង្សសួគ៌ ទាំងជាអ្នកមានអំណាចត្រួតត្រាលើពួកទេវតានៅឋានចាតុម្មហារាជិកសួគ៌ផង, ជាទេវរាជស័ក្តិសិទ្ធិវិសេសមួយអង្គ ក្នុងពួកទេវតាជាទីគោរពរបស់ពួកព្រាហ្មណិក, ទាំងពួកពុទ្ធសាសនិក ក៏តែងតែគោរពចំពោះទៅរកទេវរាជអង្គនេះ តាមកាលដ៏គួរម្តងៗដែរ ។ ព្រះនាមព្រះឥន្ទមានច្រើន, ព. ទេ. ឬ ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ ប្រើព្រះនាមថា កោសិយ, ឥន្ទកោសិយ, ឥន្ទទេព, ឥន្ទទេវរាជ, ឥន្ទរាជ, ឥន្ទរាជា, ឥន្រ្ទា, ឥន្រ្ទាធិរាជ, អមរិន្ទ, អមរេន្រ្ទ, វជិរបាណី, វជិរហត្ថ, វជិរាវុធ, វជ្រាយុធ, វាសវ, សុជម្បតី ជាដើម អាចប្រើតាមសេចក្ដីត្រូវការ ។ ឥន្ទនិម្មិត ឬ ឥន្រ្ទនិរ្មិត រូបដែលព្រះឥន្រ្ទនិមិ្មត ។ ឥន្រ្ទបក្សី, ឥន្ទបុរស, ឥន្ទព្រាហ្មណ៍, ឥន្ទយក្ខ ឬ ឥន្រ្ទយក្ស (អិន-ទៈ-- ឬ អិន-ទ្រៈ--) ព្រះឥន្ទដែលនិម្មិតមកជាបក្សី, ជាបុរស, ជាព្រាហ្មណ៍, ជាយក្ស ។ ឥន្ទប្បដិមា, ឥន្ទប្បដិរូប ឬ ឥន្រ្ទប្រតិមា, ឥន្រ្ទប្រតិរូប (អិន-ទ័ប-ប៉ៈដិម៉ា, --រូប ឬអិន-ទ្រ័ប-ប្រៈ--) រូបប្រៀបដោយរូបព្រះឥន្រ្ទ គឺរូបសិតជាដើមដែលធ្វើជាតំណាងព្រះឥន្រ្ទ (ហៅ ឥន្ទរូប “រូបព្រះឥន្រ្ទ” ក៏បាន) ។ល។

Headley's Khmer-English Dictionary Full Text Search

ឥស្សរៈ ( adj ) [ʔəhsaʔraʔ, ʔihsaʔraʔ] - detail »
to be free, independent
ឥស្សរៈ ( adj ) [ʔəhsaʔraʔ, ʔihsaʔraʔ] - detail »
to have power; to be supreme; dignified.
ឦស្វរៈ - detail »
See:ឥស្សរៈ
ឥស្សរៈ ( n ) [ʔəhsaʔraʔ, ʔihsaʔraʔ] - detail »
ruler, chief; Shiva
ឥស្សរៈ ( n ) [ʔəhsaʔraʔ, ʔihsaʔraʔ] - detail »
the Issaraks (various Cambodian resistance movements fighting against the French for complete independence in the 1940s and 1950s)

Headley's Khmer-English Dictionary Subentry Full Text Search

ខ្មែរឥស្សរៈ [kmae ʔəhsaʔraʔ~ʔihsaʔraʔ]
Khmer Issarak (an anti-French Cambodian resistance movement active in the 1940s and 1950s)
កងទ័ពឥស្សរៈ [kɑɑŋ toap ʔəhsaʔraʔ~ʔihsaʔraʔ]
Issarak army (splinter group of the Viet Minh forces fighting the French in Cambodia before independence in 1954)